Η έλλειψη μαγνησίου και το στρες είναι και οι δύο συνηθισμένες καταστάσεις στον γενικό πληθυσμό, οι οποίες, με την πάροδο του χρόνου, εφόσον διαρκούν μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο πρόκλησης προβλημάτων υγείας. 

Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κόρινθος 20131 Τηλ. 6944280764   pharmage@otenet.gr    www,gelis.gr   www.pharmagel.gr  www.magnisio.gr

Αικατερίνη Γκέλη Ιατρός, Ακτινοδιαγνώστρια Παπαληγούρα 16, Άσσος, Κορινθίας τηλ. 6944644820    kgkeli@hotmail.com

Πολυάριθμες προκλινικές και κλινικές μελέτες, έχουν διερευνήσει την αλληλεπίδραση του μαγνησίου με βασικούς χημικούς μεσολαβητές της απόκρισης στο φυσιολογικό στρες και έχουν δείξει ότι το μαγνήσιο παίζει ανασταλτικό ρόλο-κλειδί στη ρύθμιση και τη νευροδιαβίβαση της φυσιολογικής απόκρισης στο στρες. 

Επιπλέον, η έλλειψη ή η ανεπάρκεια  του μαγνησίου στο ανθρώπινο σώμα αναφέρεται  ότι υφίσταται  και περιγράφεται σε διάφορες μελέτες που αξιολογούν τις διατροφικές απόψεις σε άτομα που υποφέρουν από ψυχολογικό στρες ή συναφή συμπτώματα. 

Αυτή η επικάλυψη στα αποτελέσματα υποδηλώνει ότι το στρες θα μπορούσε να αυξήσει την απώλεια μαγνησίου, προκαλώντας έλλειψή του. Η έλλειψη αυτή του μαγνησίου  με τη σειρά της  θα μπορούσε να ενισχύσει την ευαισθησία του σώματος στο στρες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου  μαγνησίου και στρες. Η  έννοια του φαύλου κύκλου του μαγνησίου και του στρες εισήχθη για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990 [1, 2].

Το στρες, που συχνά θεωρείται ως μια ψυχολογική απάντηση σε εξωτερικούς στρεσογόνους παράγοντες, έχει γίνει ένα κοινό ζήτημα της σύγχρονης ζωής [4]. 

Από την σκοπιά της νευροβιολογίας, το στρες είναι ένα προσαρμοστικό σύστημα που αξιολογεί συνεχώς και αλληλεπιδρά σωματικά, φυσιολογικά  ή ψυχοκοινωνικά με το περιβάλλον. Όταν αυτό το σύστημα του στρες  είναι υπερφορτωμένο, θα μπορούσε  να καταλήξει στην πρόκληση αρνητικών αποτελεσμάτων για την υγεία [5].

 Το μαγνήσιο είναι ένα θεμελιώδες θρεπτικό συστατικό, ο ρόλος του οποίου στην ανθρώπινη υγεία είναι ευρέως αναγνωρισμένος.  Το μαγνήσιο είναι ένας σημαντικός συμπαράγοντας για πολλές βιολογικές διεργασίες, όπως η πρωτεϊνική σύνθεση, η σταθερότητα του νουκλεϊκού οξέος ή η νευρομυϊκή διεγερσιμότητα. Η εξωκυτταρική συγκέντρωση μαγνησίου ρυθμίζεται στενά από την έκταση της εντερικής απορρόφησης και της νεφρικής απέκκρισης. Παρά τον κρίσιμο ρόλο του χειρισμού του μαγνησίου, οι ακριβείς μηχανισμοί που μεσολαβούν στη διαεπιθηλιακή μεταφορά παρέμειναν ασαφείς [6].

Σήμερα γνωρίζουμε ότι,  η έλλειψη ή ανεπάρκεια του  μαγνησίου είναι επίσης μια κοινή κατάσταση στους ανθρώπους του γενικού  πληθυσμού. Η υπομαγνησιαιμία, που ορίζεται από χαμηλές συγκεντρώσεις μαγνησίου του  ορού, έχει αναφερθεί ότι εμφανίζεται σε 13,5 έως 47,7% των μη νοσηλευόμενων ασθενών με διαβήτη τύπου 2 σε σύγκριση με 2,5 έως 15% μεταξύ των ομολόγων τους χωρίς διαβήτη ατόμων[7].

Δεδομένης της σημασίας της επάρκειας του μαγνησίου  στη λειτουργία πολλών βιοχημικών αντιδράσεων του ανθρώπινου σώματος, αυτή η έλλειψη ή ανεπάρκεια μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο πρόκλησης σωματικής ασθένειας και διαταραχής της ψυχικής υγείας με την πάροδο του χρόνου. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα της έλλειψης μαγνησίου και του στρες είναι πολύ παρόμοια, με τα πιο κοινά να είναι η κόπωση, η ευερεθιστότητα και το ήπιο άγχος [8, 9, 10, 11].

Η ιδέα της ύπαρξης μιας αμφίδρομης σχέσης μεταξύ μαγνησίου και στρες που εισήγαγαν  για πρώτη φορά ο  Galland και Seelig, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 [1, 2] αναφέρεται έκτοτε ως  ο φαύλος κύκλος μαγνησίου-στρες. Αυτός ο φαύλος κύκλος υποδηλώνει ότι το στρες  μπορεί να αυξήσει την απώλεια μαγνησίου, προκαλώντας  την έλλειψή του. Με τη σειρά της η έλλειψη  μαγνησίου μπορεί να ενισχύσει την ευαισθησία του σώματος στο στρες [2].

Σήμερα πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι έχει αυξηθεί η εξαπλωση του στρες στους ανθρώπους της σύγχρονης κοινωνίας. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και παίζει η πανδημία του COVID-19, η οποία σχετίζεται με ψυχοκοινωνικά επακόλουθα, μεταξύ των οποίων είναι τα καταθλιπτικά συμπτώματα, άγχος, θυμός και το στρες, οι διαταραχές του ύπνου, συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες, κοινωνική απομόνωση, μοναξιά και στιγματισμός[12].

Το ξέσπασμα του COVID-19 επέβαλε άγχος σε όλο τον κόσμο, καθώς η καθημερινή ρουτίνα άλλαξε σχεδόν από τη μια μέρα στην άλλη, χωρίς χρόνο προετοιμασίας. Μια πανδημία όπως αυτή μπορεί να προκαλέσει μια αλυσιδωτή αντίδραση στρες, που ξεκινά ως έκπληξη, συνεχίζοντας στην αβεβαιότητα και καταλήγοντας, είτε στην προσαρμογή, είτε σε συμπτώματα φόβου, άγχους ή/και κατάθλιψης. Η ανθεκτικότητα από την άλλη πλευρά θα μπορούσε να μειώσει το άγχος και να αποδειχθεί ένας προφυλακτικός μηχανισμός αντιμετώπισης της αγωνίας και του στρες[13].

Βασει αυτών των δεδομένων και βάσει του γεγονότος ότι οι μετρήσεις του μαγνησίου στο αίμα δεν θεωρούνται ακριβείς ή αξιόπιστες, εκτός από τις πλείστες αιτίες υπομαγνησιαιμίας, το στρες που παρατείνεται μπορεί να θεωρηθεί παράγοντας κινδύνου πρόκλησης υπομαγνησιαιμίας. Σε μια ανάλυση παρακολούθησης μιας κλινικής μελέτης, διαπιστώθηκε ότι περίπου το 44% των συμμετεχόντων που εξετάστηκαν για στρες είχαν έλλειψη μαγνησίου [14].

Είναι σημαντικό, τόσον οι γιατροί, όσο και οι ασθενείς να έχουν κατά νουν ότι τα συμπτώματα έλλειψης ή ανεπάρκειας μαγνησίου μοιάζουν με τα συμπτώματα του χρόνιου στρες και περιγράφονται στον πίνακα, που παραθέσαμε πιο πάνω. Εφόσον υπάρχει υπομαγνησιαιμία, έστω και λανθάνουσα,  ευνοείται η εκδήλωση των συμπτωμάτων του στρες. Εφόσον υπάρχουν συμπτώματα στρες ευνοείται η διαρκής υπομαγνησιαιμία.

Ο φαύλος κύκλος μπορεί να διαταραχτεί με τη λήψη τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε μαγνήσιο και τη λήψη του κατάλληλου συμπληρώματος μαγνησίου. Το Magnigkel  είναι ιδανικό συμπλήρωμα μαγνησίου διότι η κάθε κάψουλά του περιέχει 28,5mg ταυρικού μαγνησίου και 143mg Κιτρικού μαγνησίου.

Το ταυρικό μαγνήσιο (ταυρίνη +μαγνήσιο)  εκτός του ότι  παρέχει μια καλά απορροφούμενη και χρησιμοποιούμενη μορφή μαγνησίου από τον οργανισμό,  έχει εξέχουσα αντιυπερτασική και καρδιοπροστατευτική δράση μέσω της ισχυρής αντιοξειδωτικής του ιδιότητας και βοηθά στη χαλάρωση και τη διατήρηση υγιεινών συνηθειών [15].

 Τα αυξημένα επίπεδα ταυρίνης στους ιστούς, καθώς και το αυξημένο εξωκυτταρικό μαγνήσιο, αναμένεται να μειώσουν τη νευρωνική υπερδιέγερση, να εξουδετερώσουν τον αγγειόσπασμο, να αυξήσουν την ανοχή στην εστιακή υποξία και να σταθεροποιήσουν τα αιμοπετάλια. Η ταυρίνη μπορεί επίσης να μειώσει τη συμπαθητική υπερδιέγερση [16].

Η ταυρίνη (2-αμινοαιθανοσουλφονικό οξύ) είναι ένα αμινοξύ που περιέχει θείο. Είναι ένα από τα πιο άφθονα ελεύθερα αμινοξέα σε πολλούς διεγέρσιμους ιστούς, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, των σκελετικών μυών και του μυοκαρδίου. 

Οι φυσιολογικές δράσεις της ταυρίνης είναι ευρέως διαδεδομένες και περιλαμβάνουν τη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο πλάσμα, τη σύζευξη χολικού οξέος, αποτοξίνωση, σταθεροποίηση της κυτταρικής μεμβράνης, ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, ωσμορύθμιση, νευροδιαβίβαση και ρύθμιση της λειτουργίας των μιτοχονδρίων και των επιπέδων ασβεστίου των κυττάρων. 

Η ταυρίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της νευροδιαβίβασης του γλουταμικού και του GABA (γ αμινοβουτυρικό οξύ) και αποτρέπει την διεγερτική τοξικότητα in vitro κυρίως μέσω της ρύθμισης της ενδοκυτταρικής ομοιόστασης του ασβεστίου. Τα επαρκή επίπεδα ταυρίνης αποτρέπουν την εξαρτώμενη από την ηλικία μείωση των γνωστικών λειτουργιών (μνήμη, ικανότητα μάθησης, κλπ)[17].

Το μαγνήσιο του ταυρικού μαγνησίου διασπόμενο παρέχει ταυρίνη και μαγνήσιο στους μύες και τον εγκέφαλο.

Το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για τη μυϊκή χαλάρωση. Γιαυτό όταν υπάρχει έλλειψή του προκαλείται μυϊκή τάση και κράμπες που επιδεινώνουν  τα συμπτώματα του στρες. Χορηγώντας συμπληρωματικά τον ιδανικό συνδυασμό ταυρικού μαγνησίου και κιτρικού μαγνησίου  χαλαρώνουν οι μύες, ομαλοποιείται η καρδιακή λειτουργία  μειώνονται τα συμπτώματα του στρες και βοηθούνται οι άνθρωποι να κοιμηθούν εύκολα τη νύχτα.

Αναφέρεται ότι η στέρηση ύπνου φαίνεται να μειώνει τα επίπεδα μαγνησίου  των ασθενών με υπνική αποφρακτική άπνοια, πράγμα που τους βάζει σε κίνδυνο να υποστούν έλλειψη μαγνησίου, που  δυνητικά αυξάνει τη συστηματική φλεγμονή και τον κίνδυνο καρδιαγγειακών και μεταβολικών παθήσεων[18].

Η ταυρίνη του ταυρικού μαγνησίου απελευθερώνεται γρήγορα από το μόριο  του μαγνησίου στο σώμα και χρησιμοποιείται,  δρώντας αγχολυτικά. Η ταυρίνη ενεργοποιεί τους υποδοχείς GABA_A , καθώς είναι αγωνιστής των GABA_Α υποδοχέων στον εγκέφαλο [19], οι οποίοι χρησιμοποιούνται για τη μείωση της διέγερσης στο νευρικό σύστημα και είναι απαραίτητη στη διαδικασία της χαλάρωσης. Το ταυρικό μαγνήσιο είναι η καλύτερη μορφή μαγνησίου για άτομα που αναζητούν τα χαλαρωτικά οφέλη των συμπληρωμάτων μαγνησίου.

Το κιτρικό μαγνήσιο είναι μια από τις πιο βιοδιαθέσιμες μορφές μαγνησίου, που σημαίνει ότι απορροφάται πιο εύκολα από το πεπτικό σύστημα συγκριτικά με άλλες μορφές μαγνησίου [20]. Συνήθως λαμβάνεται από το στόμα για την αναπλήρωση χαμηλών επιπέδων μαγνησίου. Λόγω της φυσικής καθαρτικής του δράσης, μερικές φορές χρησιμοποιείται επίσης σε υψηλότερες δόσεις για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας.

Το κιτρικό μαγνήσιο αυξάνει  τα επίπεδα μαγνησίου στους μυς και τον εγκέφαλο με τρόπο ανεξάρτητο από τη δόση[21].

Βάσει των ανωτέρω, δεδομένου ότι ένα μεγάλο ποσοστό του Ελληνικού πληθυσμού βρίσκεται κάτω από παρατεταμένης διάρκειας στρες που πιθανόν συνοδεύεται και από συμπτωματολογία θα ήταν ευεργετικό να χρησιμοποιεί το συνδυασμό ταυρικού και κιτρικού μαγνησίου (Magnigkel) για ένα τρίμηνο τουλάχιστον.

Το Magnigkel  είναι συμπλήρωμα μαγνησίου, του οποίου κάθε κάψουλα περιέχει 28,5mg ταυρικού μαγνησίου  και 285mg κιτρικού μαγνησίου. Η δοσολογία του Magnigkel για την αναχαίτιση του στρες και της λανθάνουσας μή φανερής υπομαγνησιαιμίας είναι μια κάψουλα το πρωί και μία το βράδυ με το φαγητό για τρεις μήνες.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1.Galland L. Magnesium, stress and neuropsychiatric disorders. Magnes. Trace Elem. 1991;10:287–301. 

2.Seelig M.S. Consequences of magnesium deficiency on the enhancement of stress reactions; preventive and therapeutic implications (a review) J. Am. Coll. Nutr. 1994;13:429–446. doi: 10.1080/07315724.1994.10718432.

3.Pickering G, Mazur A, Trousselard M, Bienkowski P, Yaltsewa N, Amessou M, Noah L, Pouteau E.Magnesium Status and Stress: The Vicious Circle Concept Revisited. Nutrients. 2020 Nov 28;12(12):3672. 

4.Kessler R.C., Aguilar-Gaxiola S., Alonso J., Chatterji S., Lee S., Ormel J., Üstün T.B., Wang P.S. The global burden of mental disorders: An update from the WHO World Mental Health (WMH) Surveys. Epidemiol. Psichiatr. Soc. 2009;18:23–33. doi: 10.1017/S1121189X00001421. 

5.McEwen B.S., Akil H. Revisiting the Stress Concept: Implications for Affective Disorders. J. Neurosci. 2020;40:12–21. doi: 10.1523/JNEUROSCI.0733-19.2019. 

6. Konrad M., Schlingmann K.P., Gudermann T. Insights into the molecular nature of magnesium homeostasis. Am. J. Physiol. Renal. Physiol. 2004;286:F599–F605. doi: 10.1152/ajprenal.00312.2003.

7.Pham P.C., Pham P.M., Pham S.V., Miller J.M., Pham P.T. Hypomagnesemia in patients with type 2 diabetes. Clin. J. Am. Soc. Nephrol. 2007;2:366–373. doi: 10.2215/CJN.02960906.

8.DiNicolantonio J.J., O’Keefe J.H., Wilson W. Subclinical magnesium deficiency: A principal driver of cardiovascular disease and a public health crisis. Open Heart. 2018;5:e000668. doi: 10.1136/openhrt-2017-000668. 

9.American Psychological Association Understanding Chronic Stress. [(accessed on 30 June 2020)]; Available online: https://www.apa.org/helpcenter/understanding-chronic-stress.aspx 

10.[American Psychological Association Stress Effects on the Body. [(accessed on 30 June 2020)]; Available online: https://www.apa.org/helpcenter/stress
11. Pickering G, Mazur A, Trousselard M, Bienkowski P, Yaltsewa N, Amessou M, Noah L, Pouteau E. Magnesium Status and Stress: The Vicious Circle Concept Revisited. Nutrients. 2020 Nov 28;12(12):3672.

12.Sinanović O, Muftić M, Sinanović S. COVID-19 Pandemia: Neuropsychiatric Comorbidity and Consequences. Psychiatr Danub. 2020 Summer;32(2):236-244. 

13.Nikopoulou VA, Gliatas I, Blekas A, Parlapani E, Holeva V, Tsipropoulou V, Karamouzi P, Godosidis A, Diakogiannis I. Uncertainty, Stress, and Resilience During the COVID-19 Pandemic in Greece. J Nerv Ment Dis. 2022 Apr 1;210(4):249-256. 

14.Noah L, Pickering G, Mazur A, et al. Impact of magnesium supplementation, in combination with vitamin B6, on stress and magnesium status: secondary data from a randomized controlled trial. Magnes Res. 2020 Aug 1;33(3):45-57.

15.Parikshit Shrivastava, Rajesh Choudhary, Umashankar Nirmalkar, Amrita Singh, Jaya Shree, Prabhat Kumar Vishwakarma, and Surendra H. Bodakhe.Magnesium taurate attenuates progression of hypertension and cardiotoxicity against cadmium chloride-induced hypertensive albino rats.J Tradit Complement Med. 2019 Apr; 9(2): 119–123. Published online 2018 Jun 2. 

16.McCarty MF. Magnesium taurate and fish oil for prevention of migraine. Med Hypotheses. 1996 Dec;47(6):461-6

17.El Idrissi A. Taurine Regulation of Neuroendocrine Function. Adv Exp Med Biol. 2019;1155:977-985.

18. Al Wadee Z, Ooi SL, Pak SC. Serum Magnesium Levels in Patients with Obstructive Sleep Apnoea: A Systematic Review and Meta-Analysis. Biomedicines. 2022 Sep 14;10(9):2273. 
19. Ochoa-de la Paz L, Zenteno E, Gulias-Cañizo R, Quiroz-Mercado H. Taurine and GABA neurotransmitter receptors, a relationship with therapeutic potential? Expert Rev Neurother. 2019 Apr;19(4):289-291. 

20.Ann F Walker 1, Georgios Marakis, Samantha Christie, Martyn Byng.  Mg citrate found more bioavailable than other Mg preparations in a randomised, double-blind study. Magnes Res. 2003 Sep;16(3):183-91.

21.Ates M, Kizildag S, Yuksel O, Hosgorler F, Yuce Z, Guvendi G, Kandis S, Karakilic A, Koc B, Uysal N. Dose-Dependent Absorption Profile of Different Magnesium Compounds. Biol Trace Elem Res. 2019 Dec;192(2):244-251.