Η πανδημία της νόσου του κορωνοϊού 2019 (COVID-19) προκάλεσε διεθνή ανησυχία και ανάγκασε τον  Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας  να κηρυχθεί διεθνώς  έκτακτη ανάγκη

πρόληψης και αντιμετώπισης αυτής της ίωσης.

Ο COVID-19 έχει υψηλή μεταδοτικότητα και μπορεί  να οδηγήσει σε οξεία πνευμονική βλάβη σε ένα ποσοστό ασθενών, με σημαντική θνησιμότητα.

Εξισορροπώντας  τη δραστηριότητα του συστήματος  ρενίνης-αγγειοτενσίνης, το ένζυμο μετατροπής της αγγειοτενσίνης 2, που είναι ο υποδοχέας σύντηξης του ιού, παίζεται  προστατευτικός  ρόλος  έναντι της ανάπτυξης επιπλοκών αυτής της ιογενούς λοίμωξης. 

Η βιταμίνη D3 μπορεί να προκαλέσει την έκφραση του μετατρεπτικού ενζύμου 2 της αγγειοτενσίνης και να ρυθμίσει το ανοσοποιητικό σύστημα μέσω διαφόρων  μηχανισμών. 

Η ανασκόπηση όλων των επιδημιολογικών μελετών και των κλινικών δεδομένων  της συσχέτισης της βιταμίνης D3 και των ποικίλων λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος υποστηρίζει τον προστατευτικό ρόλο της βιταμίνης D3  κατά των επιπλοκών που συνοδεύουν τη λοίμωξη από τον COVID-19[1].

O ρόλος  της βιταμίνης D3 στον COVID-19 μακράς διαρκείας (Long COVID-19)

Αναφορές από διάφορα μέρη του κόσμου υποδεικνύουν ότι ένα σημαντικό ποσοστό των ανθρώπων που έχουν αναρρώσει από τον COVID-19 υποφέρουν από διάφορα προβλήματα υγείας που συλλογικά αναφέρονται ως «μακράς διάρκειας COVID-19». Τα συνηθισμένα  συμπτώματα που αναφέρονται είναι  κόπωση, δύσπνοια, βήχας, πόνος στις αρθρώσεις, πόνος στο στήθος, μυϊκοί πόνοι, πονοκεφάλοι, ανοσμία, κλπ.  

Η βιταμίνη D3 είναι μια ανοσοτροποποιητική βιταμίνη που συμπεριφέρεται ως ορμόνη με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα ενάντια σε διάφορες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. 

Η βιταμίνη D3 μπορεί να αναστείλει τις υπερφλεγμονώδεις αντιδράσεις και να επιταχύνει τη διαδικασία επούλωσης στις προσβληθείσες περιοχές, ειδικά στον πνευμονικό ιστό. 

Επιπλέον, η έλλειψη  βιταμίνης D3 έχει συσχετιστεί με τη σοβαρότητα και τη θνησιμότητα των περιπτώσεων COVID-19, με υψηλό επιπολασμό υποβιταμίνωσης D3 που βρέθηκε σε ασθενείς με COVID-19 και οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια. Επομένως, υπάρχουν πολλοί υποσχόμενοι λόγοι για την προώθηση της έρευνας σχετικά με τις επιπτώσεις της συμπληρωματικής χορήγησης  βιταμίνης D3 σε ασθενείς με COVID-19[2]. 

Ωστόσο, καμία μελέτη μέχρι σήμερα δεν έχει βρει ότι μόνη της η βιταμίνη D3 επηρεάζει τα συμπτώματα ή τους βιοδείκτες μετά την COVID-19 [2]. H συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3, βιταμίνης Κ2 και μαγνησίου προλαβαίνουν τους μακροχρόνιους κινδύνους, που είναι επακόλουθοι της νόσου από COVID-19[3]. 

Η βιταμίνη Κ (εννοείται η Κ1 και η Κ2) συμμετέχει στη σύνθεση πρωτεϊνών της πήξης του αίματος, την σταθερότητα των οστών,  ασκεί αντιοξειδωτική δράση και τροποποιητικές ανοσο-φλεγμονώδεις λειτουργίες.

Η βιταμίνη Κ ενεργοποιεί επίσης την πρωτείνη S, η οποία δρα αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονωδώς. Αυτή η δράση της βιταμίνης Κ είναι σημαντική, διότι η υπερπαραγωγή κυτοκινών, το οξειδωτικό στρες και η διαταραγμένη μικροκυκλοφορία από τη θρομβογονικότητα παίζουν κεντρικό ρόλο στη σοβαρότητα του COVID-19[4].

Μια έρευνα καταμέτρησης των επιπέδων βιταμινών K1, MK4, MK7 και VK εποξειδίου ορού που έγινε σε 104 υγιείς μάρτυρες, 77 ασθενείς με πνευμονία μη-COVID-19 και 135 νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19 με δυνητικά θανατηφόρα αποτελέσματα έδειξε ότι οι ασθενείς με COVID-19 είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα MK7 (βιταμίνη Κ2) από τους ασθενείς με πνευμονία χωρίς COVID-19 και τους υγιείς μάρτυρες[7]. 

Οι ασθενείς με πνευμονία με COVID-19 και μη-COVID-19 είχαν σημαντικά χαμηλότερη βιταμίνη Κ1 και σημαντικά υψηλότερο MK4 σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες, αλλά δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ τους. 

Μεταξύ των μη επιζώντων του COVID-19 ( n = 30) και των επιζώντων ( n = 105) δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές σε όλους τους υποτύπους βιταμίνης Κ, παρά το γεγονός ότι οι μη επιζώντες είχαν υψηλότερες μέγιστες συγκεντρώσεις IL-6, CRP, d- διμερές, και υψηλότερες ανάγκες σε οξυγόνο, αντίστοιχα. 

Συμπερασματικά σε ασθενείς με COVID-19 που συγκριθήκανε με υγιείς μάρτυρες τα επίπεδα βιταμίνης της  K1, K2 (MK7) βρέθηκαν σημαντικά μειωμένα, ενώ βρέθηκαν αυξημένα επίπεδα MK4 σε ασθενείς με COVID-19 σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες[7].  Η παθολογία κατά τη διάρκεια της λοίμωξης COVID-19 προκύπτει εν μέρει από μια υπερβολική φλεγμονώδη απόκριση με βασικό ρόλο για την ιντερλευκίνη (IL)-6. Τόσο η βιταμίνη D3 όσο και η βιταμίνη Κ2 έχουν προταθεί ως πιθανοί ρυθμιστές αυτής της διαδικασίας[5].

Συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης ή  ανεπάρκειας της βιταμίνης D3 και της σοβαρότητας του COVID-19 σε έγκυες γυναίκες

Έχει βρεθεί ότι οι συμπτωματικές για COVID-19 έγκυες γυναίκες  τη στιγμή της εισαγωγής τους στο νοσοκομείο για να γεννήσουν ήσαν υποβιταμινικές στη βιταμίνη D3, πράγμα που δεν παρατηρήθηκε σε υγιείς γυναίκες, χωρίς συμπτώματα που προσήλθαν για τοκετό. Αυτό το γεγονός δείχνει την ανάγκη συμπληρωματικής χορήγησης βιταμίνης D3 στις εγκύους που εμφανίζουν έλλειψη ή ανεπάρκεια στη βιταμίνη D3 για την αποφυγή χειρότερων εκβάσεων του COVID-19 κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης [6].

H αποτελεσματικότητα  της υψηλής δόσης βιταμίνης D3 στην κατάσταση υπερφλεγμονής σε ασθενείς με μέτρια έως σοβαρή μορφή COVID-19

Σε μια  τυχαιοποιημένη κλινική μελέτη, που διεξήχθη για να διερευνηθεί η  επίδραση της ενδομυϊκής χορήγησης βιταμίνης D3 υψηλής δόσης σε νοσηλευόμενους ενήλικες που είχαν μολυνθεί από μέτριο έως σοβαρό SARS-CoV-2 σε σύγκριση με την εφαρμογή του πρότυπου  πρωτόκολλου περίθαλψης COVID-19 βρέθηκε ότι η υψηλή δόση βιταμίνης D3 είναι  μια πολλά υποσχόμενη θεραπεία για την καταστολή των καταιγίδων κυτοκινών μεταξύ ασθενών με COVID-19 και συσχετίστηκε με μεγαλύτερη κλινική βελτίωση και λιγότερες ανεπιθύμητες εκβάσεις σε σύγκριση με τη χορήγηση μικρής δόσης βιταμίνης D3[7].

Ο προστατευτικός ρόλος της βιταμίνης D3 έναντι του COVID-19

Η σχέση μεταξύ της βιταμίνης D3 και της ιογενούς πνευμονίας έχει αναφερθεί στο παρελθόν. Η έλλειψη βιταμίνης D3 είναι συχνή και μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα  εισαγωγή στο νοσοκομείο και το ποσοστό θνησιμότητας σε ασθενείς με COVID-19.  Η βιταμίνη D3 ενισχύει το έμφυτο και προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα, ρυθμίζει τις ανοσολογικές αποκρίσεις, αποτρέπει τη βλάβη των πνευμόνων και του καρδιαγγειακού συστήματος και μειώνει τα θρομβωτικά επεισόδια. 

Η βιταμίνη D3 ασκεί αυτές τις επιδράσεις σε διάφορες βιοχημικές οδούς. Η βιταμίνη D3 εμποδίζει την είσοδο και την αναπαραγωγή του ιού, διατηρώντας την ακεραιότητα του φυσικού φραγμού του σώματος. Η βιταμίνη D3 μειώνει τη βλάβη σε ζωτικά όργανα και τα θρομβωτικά συμβάντα αυξάνοντας το επίπεδο του μετατρεπτικού ενζύμου 2 της αγγειοτενσίνης (ACE2), του μονοξειδίου του αζώτου και των αντιοξειδωτικών ή μειώνοντας τις φλεγμονώδεις κυτοκίνες και τις ελεύθερες ρίζες. Η επαρκής βιταμίνη D3 μπορεί να μειώσει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα λόγω του COVID-19[8]. 

Η επάρκεια ψευδαργύρου, ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, βιταμίνης D3, βιταμίνης Κ2 και μαγνησίου είναι απαραίτητη για την πρόληψη και τη θεραπεία του COVID-19, του διαβήτη, των καρδιαγγειακών παθήσεων, των πνευμονικών παθήσεων και του καρκίνου.

Παρά την ανάπτυξη ενός αριθμού εμβολίων για τον COVID-19, εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη για πρόληψη και θεραπεία της λοίμωξης από τον ιό  SARS-CoV-2 και την επακόλουθη νόσο  COVID-19.  Τα βασικά στοιχεία της λοίμωξης από τον ιό  SARS-CoV-2 και την COVID-19 που μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν είναι: Η είσοδος ιών στον ανθρώπινο οργανισμό, η εξισορρόπηση της λειτουργίας του ανοσοποπιητικού συστήματος, η πρόληψη και αντιμετώπιση της  φλεγμονής και της  καταιγίδας των  κυτοκινών[9].

 Έχει αποδειχθεί ότι τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά όπως ο ψευδάργυρος, ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFAs), βιταμίνη D3 και το μαγνήσιο παρέχουν τον ιδανικό συνδυασμό για την πρόληψη και τη θεραπεία του COVID-19, δηλαδή την  πρόληψη της εισόδου του SARS-CoV-2 στα κύτταρα ξενιστές, την πρόληψη του πολλαπλασιασμού του SARS-CoV-2, αναστολή υπερβολικής φλεγμονής, βελτίωση του ελέγχου  της ρύθμισης του ανοσοποιητικού συστήματος, την αναστολή της καταιγίδας των κυτοκινών, και τη μείωση των επιπτώσεων του συνδρόμου οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS) και των συναφών μη μεταδοτικών νόσων[9]. 

Τονίζεται ότι οι μη μεταδοτικές ασθένειες που σχετίζονται με το COVID-19 είναι εγγενώς πιο διαδεδομένες στους ηλικιωμένους παρά στους νέους και ότι η διατήρηση της επάρκειας ψευδαργύρου, ω-3 PUFAs, βιταμίνης D3 και μαγνησίου είναι απαραίτητη για τους ηλικιωμένους για την πρόληψη την εμφάνιση μη μεταδοτικών ασθενειών όπως ο διαβήτης, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι πνευμονικές παθήσεις και ο καρκίνος. Συνιστάται ετήσιος έλεγχος των επιπέδων αυτών των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών για άτομα άνω των 65 ετών, μαζί με κατάλληλες προσαρμογές στην πρόσληψή τους[9].

Σε περίπτωση έλλειψης ή ανεπάρκειας κάποιου εκ των παραπάνω γίνεται συμπληρωματική χορήγησή τους. Συγκεκριμένα, στην έλλειψη ή ανεπάρκεια της βιταμίνης D3 χορηγείται  φυσική και όχι συνθετική βιταμίνη  που φέρεται μέσα σε βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο [D3 Gkelin drops].

Σε περίπτωση έλλειψης ή ανεπάρκειας της βιταμίνης D3 χορηγείται ως δόση εφόδου οι 10 σταγόνες ή 10,000 IU (Διεθνείς Μονάδες)  για ένα μήνα, μετά το φαγητό.  Στη συνέχεια χορηγούνται 8 σταγόνες ή 8000 IU επί ένα μήνα και ξαναμετρώνται τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3 .

Αν τα επίπεδα κυμαίνονται μεταξύ των 60-80ng/ml χορηγείται σταθερά η δόση των 4 σταγόνων  ή 4000IU D3 Gkelin drops  ημερησίως.

Επειδή στο μεταβολισμό της βιταμίνης D3 είναι απαραίτητη η παρουσία του μαγνησίου και της βιταμίνης K2, χορηγείται πρωί και βράδυ με το φαγητό μια κάψουλα Μαγνησίου [Magnigkel], του οποίου κάθε κάψουλα περιέχει 28,5mg Tαυρικού Μαγνησίου και 143mg Κιτρικού Μαγνησίου). Χορηγείται επίσης βιταμίνη Κ2 [Kappagkel] εφόσον ο ασθενής δεν παίρνει αντιπηκτικό τύπου βαρφαρίνης. Kάθε κάψουλα του Kappagkel περιέχει 100μg φυσικής βιταμίνης Κ2.

Όσον αφορά τα επίπεδα του ψευδαργύρου στον ορό, ως έλλειψη ψευδαργύρου είναι τα επίπεδα  <60 μg/dL. Ως  οριακή έλλειψη ψευδαργύρου  είναι τα επίπεδα ≥60 έως <80 μg/dL και τα επαρκή επίπεδα  ψευδαργύρου είναι ≥80 μg/dL.

Σε περίπτωση έλλειψης ή οριακής έλλειψης ψευδαργύρου χορηγείται  πικολινικός ψευδάργυρος (Zincobell), που είναι η πιο ευαπορρόφητη μορφή ψευδαργύρου. Kάθε  κάψουλα του Zincobell περιέχει.

Xoρηγείται η μεγίστη ημερήσια δόση των 40mg ημερησίως, ήτοι μια κάψουλα Zincobell ανά εξάωρο , πάντοτε με γεμάτο στομάχι και ένα ποτήρι νερό. Μετά από τρίμηνη λήψη επανεξετάζονται τα επίπεδα του ψευδαργύρου και της 25 υδροξυβιταμίνης D3 στον ορό. Όσον αφορά τα ω-3 λιπαρά οξέα επιλέγεται κάποιο συμπλήρωμα που περιέχει 50% DHS και 50% EPA.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1.Hadizadeh F.Supplementation with vitamin D in the COVID-19 pandemic?Nutr Rev. 2021 Jan 9;79(2):200-208.

2.Barrea L, Verde L, Grant WB, Frias-Toral E, Sarno G, Vetrani C, Ceriani F, Garcia-Velasquez E, Contreras-Briceño J, Savastano S, Colao A, Muscogiuri G. Vitamin D: A Role Also in Long COVID-19? Nutrients. 2022 Apr 13;14(8):1625. 

3.Goddek S. VitaminD3 and K2 and their potential contribution to reducing the COVID-19 mortality rate. Int J Infect Dis. 2020 Oct;99:286-290. 

4.Mangge H, Prueller F, Dawczynski C, Curcic P, Sloup Z, Holter M, Herrmann M, Meinitzer A. Dramatic Decrease of Vitamin K2 Subtype Menaquinone-7 in COVID-19 Patients. Antioxidants (Basel). 2022 Jun 24;11(7):1235. 

5.Visser MPJ, Dofferhoff ASM, van den Ouweland JMW, van Daal H, Kramers C, Schurgers LJ, Janssen R, Walk J. Effects of VitaminD and Kon Interleukin-6 in COVID-19. Front Nutr. 2022 Jan 17;8:761191.

6.Vásquez-Procopio J, Torres-Torres J, Borboa-Olivares H, Sosa SEY, Martínez-Portilla RJ, Solis-Paredes M, Tolentino-Dolores MC, Helguera-Repetto AC, Marrufo-Gallegos KC, Missirlis F, Perichart-Perera O, Estrada-Gutierrez G. Association between 25-OH Vitamin D Deficiency and COVID-19 Severity in Pregnant Women. Int J Mol Sci. 2022 Dec 2;23(23):15188. 

7.Sarhan N, Abou Warda AE, Sarhan RM, Boshra MS, Mostafa-Hedeab G, ALruwaili BF, Ibrahim HSG, Schaalan MF, Fathy S.Evidence for the Efficacy of a High Dose of Vitamin D on the Hyperinflammation State in Moderate-to-Severe COVID-19 Patients: A Randomized Clinical Trial.Medicina (Kaunas). 2022 Sep 27;58(10):1358.

8.Vasheghani M, Rekabi M, Sadr M. Protective role of vitamin D status against COVID-19: a mini-review. Endocrine. 2023 Feb;79(2):235-242.

9.Michael J Story.  Essential sufficiency of zinc, ω-3 polyunsaturated fatty acids, vitamin D and magnesium for prevention and treatment of COVID-19, diabetes, cardiovascular diseases, lung diseases and cancer.  Biochimie. 2021 Aug;187:94-109.