H βιταμίνη D3, το μαγνήσιο και η βιταμίνη Κ2 δρουν συνεργικά, ασκώντας καρδιοπροστατευτική και αντιοστεοπορωτική δράση. Αυτή η συνεργική δραστηριότητα επιτυγχάνεται, διότι αυτές οι χημικές ενώσεις ρυθμίζουν,

αφ΄ενός το μεταβολισμό του ασβεστίου, προλαμβάνοντας την ενασβεστίωση των αρτηριών, περιλαμβανομένων και των στεφανιαίων, αφετέρου ευνοούν την είσοδο του ασβεστίου στα οστά, αντί αυτό να εναποτίθεται στα αρτηριακά τοιχώματα. Πιό συγκεκριμένα:

Βιταμίνη D3

Αν και η κλασική λειτουργία της βιταμίνης D3 είναι η αύξηση της

Δρ Δημητριος Ν. Γκέλης, Ιατρός, Ωτορινολαρυγγολόγος, Οδοντίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημιόυ Αθηνών

Αικατερίνη Γκέλη, Ιατρός Ακτινοδιαγνώστρια

απορρόφησης του ασβεστίου από το έντερο για τη διατήρηση της υγείας των οστών, ο ρόλος της στη διατήρηση της υγείας έχει επεκταθεί σήμερα, καθώς έχει βρεθεί ότι υπάρχουν υποδοχείς της βιταμίνης D3  (VDRs) και σε  πολλά άλλα κύτταρα οργάνων του σώματος, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται τα κύτταρα του μυοκαρδίου, οι λείες μυικές ίνες των τοιχωμάτων των αγγείων και των κυττάρων του αγγειακού ενδοθηλίου[1,2,3].

Επιπλέον, πρόσφατες μελέτες αναφέρουν  ότι, τα άτομα με έλλειψη βιταμίνης D3 έχουν αυξημένη συχνότητα καρδιαγγειακής νόσου[3].

H βιταμίνη D3 ρυθμίζει την ισορροπία του ασβεστίου και του φωσφόρου, η οποία είναι απαραίτητη για την υγεία των οστών και του καρδιαγγειακού συστήματος. Η βιταμίνη D3 είναι ένα βασικό μόριο για τη διατήρηση της  ομοιόστασης του ασβεστίου και των φωσφορικών αλάτων. Ωστόσο, οι έρευνες έχουν δείξει ότι, παίζει επίσης κρίσιμο ρόλο στην ομαλή λειτουργία του  ανοσοποιητικού συστήματος, , τόσο του έμφυτου, όσο και του προσαρμοστικού. Η απορρύθμιση των επιπέδων της βιταμίνης D3, λόγω επίσης μεταλλάξεων και πολυμορφισμών στα γονίδια της οδού του μεταβολισμού της βιταμίνης D, καθορίζει σοβαρές αλλαγές στην ομοιόσταση του οργανισμού, με αποτέλεσμα υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της οστεοπόρωσης[4].

H ευεργετική δράση της βιταμίνης D3 στην καρδιά

Μελέτες που έγιναν σε ζώα έχουν δείξει  αδιάσειστα στοιχεία ότι, η σηματοδότηση της βιταμίνης D3 είναι απαραίτητη για την καρδιαγγειακή ακεραιότητα, συμβάλλοντας  ειδικά στη ρύθμιση του αγγειακού τόνου. Eπίσης, η βιταμίνη D3 ασκεί αντιινωτική δράση, δηλαδη έχει  την ικανότητα να μειώνει  το σχηματισμό ινώδους ιστού στο σώμα και κινητοποιεί την  αντιυπερτροφική οδός σηματοδότησης, δηλαδή  ένα σύνολο μοριακών και κυτταρικών μηχανισμών που εξουδετερώνουν την καρδιακή υπερτροφία, η οποία είναι η διεύρυνση των καρδιακών μυϊκών κυττάρων (καρδιομυοκύτταρα) ως απόκριση σε στρες ή τραυματισμό. Επιπλέον, μελέτες παρατήρησης αναφέρουν ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης βιταμίνης D3 και του  κινδύνου πρόκλησης υπέρτασης, αθηρωματοσκλήρυνσης και καρδιακής ανεπάρκειας[5].

Μελέτες σε ανθρώπους έδειξαν διφορούμενα και μικτά αποτελέσματα της βιταμίνης D3 στην υπέρταση, καθώς δεν παρουσιάστηκε άμεση αντιυπερτασική δράση, ούτε σημαντική επίδραση στο ανθρώπινο σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης (RAAS). Είναι ενδιαφέρον όμως ότι οι μελέτες σε ανθρώπους που έπαιρναν συμπληρωματικά βιταμίνη D3  μαζί με  άλλους αντιυπερτασικούς παράγοντες ανέφεραν πιο ελπιδοφόρα αποτελέσματα μείωσης της αρτηριακής πίεσης. Η βιταμίνη D3  θεωρείται ένα ασφαλές συμπλήρωμα για την πρόκληση αντιυπερτασικού αποτελέσματος[6].

Υπερβολική, χρόνια πρόσληψη βιταμίνης, D3 χωρίς ισορροπία με άλλα θρεπτικά συστατικά (όπως η βιταμίνη Κ2 και το μαγνήσιο), μπορεί να οδηγήσει σε υπερασβεστιαιμία, αυξάνοντας τον κίνδυνο εναπόθεσης ασβεστίου στα αγγεία. Η μενακινόνη-7 (MK-7), επίσης γνωστή ως βιταμίνη Κ2, είναι ένας συμπαράγοντας για την καρβοξυλίωση πρωτεϊνών που εμπλέκονται στην αναστολή της αρτηριακής ασβεστοποίησης και έχει προταθεί ότι μειώνει τον ρυθμό εξέλιξης της ασβεστοποίησης της αορτικής βαλβίδας  σε ασθενείς με αορτική στένωση[7].

Η βιταμίνη Κ2 και η φυσική βιταμίνη D3 έδειξαν ευεργετική επίδραση στους ρυθμιστές ασβεστοποίησης σε παιδιατρικούς ασθενείς που έκαναν αιμοκάθαρση[8].

Μαγνήσιο

Το μαγνήσιο ρυθμίζει την ισορροπία του ασβεστίου, ενεργοποιώντας ένζυμα και την βιταμίνη D3. Το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για να ολοκληρωθούν περισσότερες από 300 βιοχημικές αντιδράσεις που ευθύνονται για την επιτέλεση διαφόρων λειτουργιών, όπως η λειτουργία των μυών,  η διατήρηση του ρυθμού λειτουργίας της καρδιάς και του μεταβολισμού  τριφωσφορικής αδενοσίνης (ATP). Το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για τη σύνθεση DNA και RNA, την αναπαραγωγή και τη σύνθεση πρωτεϊνών.

Το μαγνήσιο βοηθά στην ενεργοποίηση της βιταμίνης D3, η οποία βοηθά στη ρύθμιση της ομοιόστασης του ασβεστίου και των φωσφορικών αλάτων και επηρεάζει την ανάπτυξη και τη συντήρηση των οστών. Όλα τα ένζυμα που συμμετέχουν στο μεταβολισμό της βιταμίνης D3 φαίνεται να απαιτούν μαγνήσιο, το οποίο δρα ως συμπαράγοντας στις ενζυματικές αντιδράσεις στο ήπαρ και τα νεφρά.

Η έλλειψη ή η ανεπάρκεια σε οποιοδήποτε από αυτά τα θρεπτικά συστατικά αναφέρεται ότι σχετίζεται με διάφορες διαταραχές, όπως σκελετικές παραμορφώσεις, καρδιαγγειακές παθήσεις και μεταβολικό σύνδρομο. Επομένως, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι η συνιστώμενη ποσότητα μαγνησίου που  καταναλώνεται καθημερινά θα προκαλέσει τα  βέλτιστα οφέλη της βιταμίνης D3.

Επιπλέον, το μαγνήσιο είναι απαραίτητο για τη ρύθμιση της μυϊκής συστολής, της αρτηριακής πίεσης, του μεταβολισμού της ινσουλίνης, της καρδιακής διεγερσιμότητας, του αγγειοκινητικού τόνου, της μετάδοσης νευρικών ερεθισμάτων στα νεύρα και της νευρομυϊκής αγωγιμότητας. Οι ανισορροπίες στην κατάσταση του μαγνησίου -πρωτίστως η υπομαγνησιαιμία, καθώς φαίνεται πιο συχνή από την υπερμαγνησιαιμία- μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπιθύμητες νευρομυϊκές, καρδιακές ή νευρικές διαταραχές.

Με βάση τις πολλές λειτουργίες του μαγνησίου στο ανθρώπινο σώμα, το μαγνήσιο παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Τα χαμηλά επίπεδα μαγνησίου έχουν συσχετιστεί με μια σειρά από χρόνιες ασθένειες, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, η αντίσταση στην ινσουλίνη και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η υπέρταση, τα καρδιαγγειακά νοσήματα (π.χ. εγκεφαλικό), οι ημικρανίες και η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας [9].

Το μαγνήσιο και η βιταμίνη D3 είναι 2 απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τις φυσιολογικές λειτουργίες διαφόρων οργάνων. Το μαγνήσιο βοηθά στην ενεργοποίηση της βιταμίνης D3, η οποία βοηθά στη ρύθμιση της ομοιόστασης του ασβεστίου και των φωσφορικών αλάτων και επηρεάζει την ανάπτυξη και τη συντήρηση των οστών. Όλα τα ένζυμα που μεταβολίζουν τη βιταμίνη D3 φαίνεται να απαιτούν μαγνήσιο, το οποίο δρα ως συμπαράγοντας στις ενζυματικές αντιδράσεις στο ήπαρ και τα νεφρά. Η ανεπάρκεια σε οποιοδήποτε από αυτά τα θρεπτικά συστατικά αναφέρεται ότι σχετίζεται με διάφορες διαταραχές, όπως σκελετικές παραμορφώσεις, καρδιαγγειακές παθήσεις και μεταβολικό σύνδρομο. Επομένως, είναι απαραίτητη η επάρκεια του οργανισμού σε μαγνήσιο για να εξασφαλιστούν τα βέλτιστα οφέλη της βιταμίνης D3[10].

Ευεργετική δράση του μαγνησίου στην καρδιά

Για την πρόκληση δυναμικών δράσης  των κυττάρων του μυοκαρδίου μεσολαβούν δίαυλοι ιόντων  Na+, K+ και Ca², των οποίων, όταν μεταβάλλεται η λειτουργία μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση καρδιακών αρρυθμιών. Το μαγνήσιο ρυθμίζει την κίνηση των ιόντων μέσω αυτών των διαύλων μέσα στους ιστούς του μυοκαρδίου. Στην κλινική ιατρική πράξη, εδώ και χρόνια, είναι αναγνωρισμένη η πιθανή ικανότητα των συμπληρωμάτων του μαγνησίου να προλαμβάνουν ή και να θεραπεύουν τις καρδιακές αρρυθμίες.

Σ΄αυτές περιλαμβάνονται o τερματισμός της ριπιδιοειδούς ταχυκαρδίας (torsade de pointes), η πρόληψη της μετεγχειρητικής κολπικής μαρμαρυγής, η θεραπεία της οξεία της κολπικής μαρμαρυγής και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας των αντιαρρυθμικών φαρμάκων[11].  Οι κύριες ενδείξεις για ενδοφλέβια χορήγηση μαγνησίου είναι οι ταχυκαρδίες, οι ταχυαρρυθμίες που προκαλούνται από τοξικότητα δακτυλίτιδας και οι πολυεστιακές κολπικές ταχυκαρδίες. Επιπλέον, ασθενείς με κοιλιακές αρρυθμίες λόγω υπερδοσολογίας νευροληπτικών ή τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών μπορεί να επωφεληθούν από την ενδοφλέβια χορήγηση μαγνησίου[12].

Το μαγνήσιο χορηγούμενο από το στόμα χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια σε ασθενείς με συμπτωματική εκτακτοσυστολίας. Μελέτες δείχνουν ότι η συχνότητα εμφάνισης έκτακτων συστολών μειώνεται με τη χορήγηση μαγνησίου από το στόμα[12].

Tο Mg προστατεύει από διάφορα καρδιαγγειακά νοσήματα και καθυστερεί την εξέλιξη της χρόνιας νεφρικής νόσου. Το Mg μπορεί να ρυθμίσει τις οδούς που σχετίζονται με τη φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και την ίνωση. Επομένως, η διατήρηση ελαφρώς αυξημένων επιπέδων Mg και η έγκαιρη λήψη συμπληρωμάτων Mg μπορεί να ωφελήσει τους ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο και χρόνια νεφρική νόσο[13].

 Το μαγνήσιο έχει μια ισχυρή ικανότητα να αναστέλλει την ενασβεστίωση των αγγειακών λείων μυϊκών κυττάρων που προκαλείται από τα φωσφορικά. Μια τυχαιοποιημένη δοκιμή έδειξε την αποτελεσματικότητα της χορήγησης από το στόμα  οξειδίου του μαγνησίου στην επιβράδυνση της εξέλιξης της ενασβεστοποίησης  στεφανιαίας αρτηρίας σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο  που δεν υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση[14]. 

Η επάρκεια των συγκεντρώσεων του μαγνησίου συμβάλλει στη χαλάρωση των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων και στη διατήρηση της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης. Η συχνότητα εμφάνισης υπέρτασης αυξάνει  απότομα με την πάροδο της ηλικίας. Επομένως, οι ηλικιωμένοι είναι εκείνοι που επηρεάζονται περισσότερο από τις αρνητικές συνέπειές της. Επίσης τα ηλικιωμένα άτομα, διατρέχουν συχνότερα κίνδυνο έλλειψης μαγνησίου, που γίνεται  με πολλαπλούς μηχανισμούς, οι οποίοι μπορεί, τουλάχιστον εν μέρει, να εξηγούν την υψηλότερη συχνότητα της υπέρτασης και τις μακροχρόνιες επιπλοκές της.

Τα επιστημονικά δεδομένα που υπάρχουν  για την ευνοϊκή επίδραση του μαγνησίου στον κίνδυνο πρόκλησης υπέρτασης υπογραμμίζουν τη σημασία της γενικής ενθάρρυνσης της κατανάλωσης τροφών, όπως τα λαχανικά, οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα όσπρια, που είναι οι βέλτιστες διατροφικές πηγές πρόσληψης μαγνησίου και η αποφυγή επεξεργασμένων τροφίμων, τα οποία είναι πολύ φτωχά σε μαγνήσιο και άλλα θεμελιώδη θρεπτικά συστατικά, για την πρόληψη της υπέρτασης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όταν η δίαιτα δεν είναι αρκετή για να διατηρήσει μια επαρκή κατάσταση μαγνησίου, η λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου μπορεί να είναι ευεργετική και έχει αποδειχθεί ότι είναι καλά ανεκτή[15].

Στα ελεγχόμενα υπερτασικά και νορμοτασικά άτομα   η από του στόματος θεραπεία με μαγνήσιο δεν παρουσιάζει δράση μείωσης της αρτηριακής πίεσης. Όμως η λήψη μαγνησίου από το στόμα  (≥240 mg/ημέρα) μειώνει με ασφάλεια την αρτηριακή πίεση  σε μη ελεγχόμενους υπερτασικούς ασθενείς που λαμβάνουν αντιυπερτασικά φάρμακα, ενώ απαιτείται μαγνήσιο >600 mg/ημέρα για μειώνουν με ασφάλεια την αρτηριακή πίεση  σε μη θεραπευμένους υπερτασικούς. 

Η χορήγηση  μαγνησίου <600 mg/ημέρα σε υπερτασικά άτομα  που δεν λαμβάνουν φάρμακα μπορεί να μην μειώνουν τόσο την συστολική αρτηριακή πίεση, όσο και την διαστολική αρτηριακή πίεση, αλλά μπορεί να επιτύχουν με ασφάλεια βελτιώσεις σε άλλους παράγοντες κινδύνου χωρίς παρενέργειες των αντιυπερτασικών φαρμάκων[28].

 Ο συνδυασμός αυξημένης πρόσληψης μαγνησίου και καλίου σε συνδυασμό με μειωμένη πρόσληψη νατρίου είναι πιο αποτελεσματικός στη μείωση της αρτηριακής πίεσης από ό,τι η απλή πρόσληψη μετάλλων και είναι συχνά τόσο αποτελεσματικός, όσο ένα αντιυπερτασικό φάρμακο στη θεραπεία της υπέρτασης. Η μείωση του ενδοκυττάριου νατρίου και ασβεστίου, ενώ αυξάνει το ενδοκυτταρικό μαγνήσιο και κάλιο βελτιώνει την απόκριση της αρτηριακής πίεσης. Το μαγνήσιο αυξάνει επίσης την αποτελεσματικότητα όλων των κατηγοριών αντιυπερτασικών φαρμάκων.

Μένει να αποδειχθεί οριστικά ότι καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως η στεφανιαία νόσος, το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο και οι καρδιακές αρρυθμίες μπορούν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν με την πρόσληψη μαγνησίου. Προκαταρκτικά στοιχεία δείχνουν ότι η ευαισθησία στην ινσουλίνη, η υπεργλυκαιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας και η δυσλιπιδαιμία μπορεί να βελτιωθούν με αυξημένη πρόσληψη μαγνησίου. Διάφορα γενετικά ελαττώματα στη μεταφορά μαγνησίου σχετίζονται με υπέρταση και πιθανώς με καρδιαγγειακή νόσο. Το μαγνήσιο προσλαμβανόμενο από το στόμα δρα ως φυσικός αποκλειστής διαύλων ασβεστίου, αυξάνει το μονοξείδιο του αζώτου, βελτιώνει τη δυσλειτουργία του ενδοθηλίου και προκαλεί άμεση και έμμεση αγγειοδιαστολή[16].

Η αλληλεπίδραση  του μαγνησίου με τη βιταμίνη D3

Τα θρεπτικά συστατικά συνήθως δρουν συντονισμένα στον οργανισμό. Η εντερική απορρόφηση και ο επακόλουθος μεταβολισμός μιας συγκεκριμένης θρεπτικής ουσίας, σε κάποιο βαθμό, εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα άλλων θρεπτικών συστατικών. Το μαγνήσιο και η βιταμίνη D είναι δύο απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για τις φυσιολογικές λειτουργίες διαφόρων οργάνων. Το μαγνήσιο βοηθά στην ενεργοποίηση της βιταμίνης D3, η οποία βοηθά στη ρύθμιση της ομοιόστασης του ασβεστίου και των φωσφορικών αλάτων και επηρεάζει την ανάπτυξη και τη συντήρηση των οστών. Όλα τα ένζυμα που μεταβολίζουν τη βιταμίνη D3 φαίνεται να απαιτούν μαγνήσιο, το οποίο δρα ως συμπαράγοντας στις ενζυματικές αντιδράσεις στο ήπαρ και τα νεφρά.

Η ανεπάρκεια σε οποιοδήποτε από αυτά τα θρεπτικά συστατικά αναφέρεται ότι σχετίζεται με διάφορες διαταραχές, όπως σκελετικές παραμορφώσεις, καρδιαγγειακές παθήσεις και μεταβολικό σύνδρομο. Επομένως, είναι απαραίτητο να διασφαλιστεί ότι η συνιστώμενη ποσότητα μαγνησίου καταναλώνεται για να ληφθούν τα βέλτιστα οφέλη της βιταμίνης D[17]. Η έλλειψη  βιταμίνης D μειώνει την εντερική απορρόφηση ασβεστίου που οδηγεί σε δευτεροπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό, απώλεια οστού και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας[18]. 

Γιαυτό το λόγο πρέπει να ελέγχονται στην αρχή του φθινοπώρου και στο τέλος του χειμώνα τα επίπεδα  συγκέντρωσης της βιταμίνης D3,  μετρώντας τα επίπεδα του κύριου μεταβολίτη της, που είναι η 25 υδροξυβιταμίνη D3. Όμως,  το αναφερόμενο κατώτερο όριο του φυσιολογικού εύρους  τα 30ng/ml είναι εντελώς ανεπαρκές για την πρόληψη νόσων. Με βάση τις επιδημιολογικές μελέτες, ~75% όλων των ενηλίκων παγκοσμίως έχουν επίπεδα 25(OH)D3 στον ορό <30 ng/mL.

H καθημερινή χορήγηση βιταμίνης D3 (χοληκαλσιφερόλης) μπορεί να είναι η πιο αποτελεσματική και ευεργετική στρατηγική για την αύξηση της 25(OH)D3 στον ορό, τουλάχιστον από βιοϊατρική (αλλά όχι απαραίτητα βιο-ψυχο-κοινωνική) προοπτική[19]. Εφόσον τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3 βρίσκονται πάνω από 30ng/ml, η καθημερινή συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3 στη δόση των  2000 IU (50 μg) μπορεί να θεωρηθεί μια απλή, αποτελεσματική και ασφαλής δόση για την πρόληψη και τη θεραπεία της έλλειψης βιταμίνης D3 στον ενήλικο γενικό πληθυσμό[20].

 Λόγω της πρόσφατης αύξησης της παγκόσμιας ευαισθητοποίησης για την έλλειψη και ανεπάρκεια της βιταμίνης D3, η συμπληρωματική λήψη βιταμίνης D3 έχει γίνει κοινή πρακτική, αλλά η έλλειψη Mg εξακολουθεί να παραμένει αδιευκρίνιστη. Ο έλεγχος για την παρουσία χρόνιας ανεπάρκειας μαγνησίου είναι δύσκολος, επειδή ένα φυσιολογικό επίπεδο στον ορό μπορεί να εξακολουθεί να σχετίζεται με μέτρια έως σοβαρή έλλειψη ή ανεπάρκεια. Ως γνωστόν οι μετρήσεις του μαγνησίου αφορούν τις συγκεντρώσεις του μαγνησίου στον ορό και όχι μέσα στα κύτταρα.

Προς το παρόν  δεν υπάρχει απλή και ακριβής εργαστηριακή εξέταση για τον προσδιορισμό της συνολικής κατάστασης μαγνησίου του σώματος στον άνθρωπο. Το Mg είναι απαραίτητο στο μεταβολισμό της βιταμίνης D3 και η λήψη μεγάλων δόσεων βιταμίνης D3 μπορεί να προκαλέσει σοβαρή μείωση του Mg. Η επαρκής λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου θα πρέπει να θεωρείται ως σημαντική πτυχή της θεραπείας με βιταμίνη D3[21].

Βιταμίνη Κ2

Η βιταμίνη Κ2 ενεργοποιεί τις  πρωτεΐνες που εμπλέκονται στον μεταβολισμό του ασβεστίου, όπως η πρωτεΐνη μήτρας γ-καρβοξυγλουταμικού οξέος (MGP) και η οστεκαλσίνη.

H πρωτεΐνη μήτρας γ-καρβοξυγλουταμικού οξέος [Matrix-γ-carboxyglutamic acid protein (MGP)] είναι ένας γνωστός αναστολέας της ασβεστοποίησης του αρτηριακού τοιχώματος και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανανέωση των οστών και αποτρέπει την εναπόθεση ασβεστίου στα αιμοφόρα αγγεία.  Όμως, η αναστολή της  αγγειακής ενασβεστίωσης από την  MGP  εξαρτάται από την παρουσία βιταμίνη Κ2, η οποία χρειάζεται φωσφορυλίωση της σερίνης για την ενεργοποίησή της, εκτός από την γ-καρβοξυλίωση. Υψηλά επίπεδα μη καρβοξυλιωμένης, αποφωσφορυλιωμένης MGP έχουν συσχετιστεί με αγγειακή ασβεστοποίηση και ανταποκρίνονται στη θεραπεία με βιταμίνη Κ2. Οι αγγειακές ενασβεστώσεις που συνδέονται με ανωμαλίες της κατάστασης της βιταμίνης Κ είναι πιθανοί παράγοντες που επηρεάζουν την καρδιοκυκλοφορική υγεία των ασθενών με μεταμόσχευση νεφρού[22].

  Η αποφωσφορυλιωμένη και μη καρβοξυλιωμένη πρωτεΐνη μήτρας γ-καρβοξυγλουταμικού οξέος (dp-ucMGP) θεωρούνται  ότι είναι δείκτες της κατάστασης της βιταμίνης Κ2 και συσχετίζονται με δείκτες της αγγειακής ενασβεστίωσης. Η ucMGP (μη καρβοξυλιωμένη πρωτεΐνη μήτρας γ-καρβοξυγλουταμικού οξέος) ενεργοποιείται από τη γ-γλουταμυλοκαρβοξυλάση που μετατρέπει την ανενεργή MGP σε ενεργή μορφή και η βιταμίνη Κ2 είναι συμπαράγοντας αυτής της αντίδρασης. Η δραστική μορφή της MGP είναι ένας γνωστός αναστολέας της ασβεστοποίησης του αρτηριακού τοιχώματος και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανανέωση των οστών.

Οστεοκαλσίνη: H οστεοκαλσίνη κατευθύνει το ασβέστιο στα οστά αντί για τους μαλακούς ιστούς. Η βιταμίνη K2 έχει αναγνωριστεί ως αποτελεσματική και ασφαλής στη θεραπεία της οστικής απώλειας, καθώς συμβάλλει στη δομική ακεραιότητα της οστεοκαλσίνης, της κύριας μη κολλαγονοειδούς πρωτεΐνης που συνήθως βρίσκεται στη θεμέλεια ουσία ή μήτρα των οστών. Αρκετές μελέτες απέδειξαν ότι η χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης K2 συνδέεται με απώλεια οστικής μάζας και με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος και στα δύο φύλα.

Σήμερα, η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης K2 θεωρείται ένας σημαντικός τρόπος για την ενίσχυση της συσχέτισης του ασβεστίου και της βιταμίνης D3, ο ρόλος των οποίων στην υγεία των οστών είναι σε μεγάλο βαθμό αναγνωρισμένος. Από την άλλη πλευρά, η βιταμίνη K2 μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή με άλλα φάρμακα για τη διατήρηση της ποιότητας/δύναμης των οστών από τη σκελετική υποβάθμιση μετά την εμμηνόπαυση ή/και σε ασθενείς που έχουν προσβληθεί από δευτεροπαθή οστεοπόρωση[23].

Ευεργετική δράση της βιταμίνης Κ2 στην καρδιά

Η βιταμίνη Κ2 προλαμβάνει την αγγειακή ενασβεστίωση και προστατεύει τα αγγεία από την αθηρωματοσκλήρυνση.

Συνεργάζεται με τη βιταμίνη D3 για τη σωστή χρήση του ασβεστίου (ενίσχυση οστών, προστασία αγγείων). Η ενασβεστίωση των στεφανιαίων αρτηριών  και ιδιαίτερα η εξέλιξη της είναι ισχυρός προγνωστικός παράγοντας του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου και της καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Κ2 και  D3 έχει προταθεί ότι έχει προστατευτικό ρόλο στην εξέλιξη της ενασβεστίωσης των στεφανιαίων αρτηριών.  Η μακροχρόνια χρήση των συμπληρωμάτων  βιταμίνης Κ2 (MK-7) βελτιώνει την αρτηριακή δυσκαμψία  σε υγιείς μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ειδικά σε γυναίκες με υψηλή αρτηριακή δυσκαμψία[24].

Η  συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης Κ2 ( MK-7)  μείωσε σημαντικά τη μείωση της οστικής πυκνότητας και της αντοχής των οστών που σχετίζεται με την ηλικία. Τα συμπληρώματα χαμηλής δόσης MK-7 μπορούν  να βοηθήσουν τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες να αποτρέψουν την απώλεια οστικής μάζας[25].

Πηγές βιταμίνης Κ2

Από τις διάφορες μορφές της βιταμίνης Κ2 χρησιμοποιούνται η μενακινόνη-7 και η μενακινόνη-4

Η MK-7 (menaquinone-7): Έχει μακράς διάρκειας δράση. Ανευρίσκεται  σε ορισμένα τρόφιμα,  όπως το natto (ζυμωμένη σόγια) [26]. Tο nattō είναι η πλουσιότερη πηγή βιταμίνης Κ2 (η περιεκτικότητα του σε MK-7 είναι περίπου 900 μg/100 g). Το Nattō παράγεται από σπόρους σόγιας μέσω ζύμωσης με Bacillus subtilis var. natto , η οποία είναι υπεύθυνη για την παραγωγή του MK-7.

H MK-4 (menaquinone-4): Έχει βραχύτερης διάρκειας δράση. Υπάρχει σε ζωικά προϊόντα, όπως τα αυγά και το συκώτι.

Συνεργική σχέση της βιταμίνης D3 και της βιταμίνης Κ2

Βιταμίνη D3 και Βιταμίνη Κ2

Η βιταμίνη D3 αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου από το έντερο. Η βιταμίνη Κ2 εξασφαλίζει τη μεταφορά του ασβεστίου στα οστά  και όχι στα αγγεία, αποτρέποντας την ενασβεστίωσή τους και την προαγωγή της αθηρωματοσκλήρυνσης.

Μαγνήσιο και Βιταμίνη D3

Το μαγνήσιο ενεργοποιεί τη βιταμίνη D3, μετατρέποντάς  το μεταβολίτη της, την 25 υδροξυβιταμίνη D3 την στην ενεργή μορφή της  βιταμίνης D3, 1,25 διυδρόξυβιταμίνη D3 (καλσιτριόλη).

Χωρίς επαρκείς συγκεντρώσεις μαγνησίου  μειώνεται η αποτελεσματικότητα της βιταμίνης D3 και αυτό έχει ως επακόλουθο  την απορρύθμιση της δράσης του ασβεστίου.

Μαγνήσιο και Βιταμίνη Κ2

Το μαγνήσιο συμμετέχει στην  διαδικασία καραβοξυλίωσης (ενεργοποίηση) της βιταμίνη Κ2, η οποία είναι απαραίτητη για την ενεργοποίηση πρωτείνών, όπως η MGP. Η ενεργοποιημένη δραστική μορφή της MGP είναι ένας γνωστός αναστολέας της ενασβεστίωσης  του αρτηριακού τοιχώματος και παίζει σημαντικό ρόλο στην ανανέωση των οστών.

Καρδιοπροστατευτική δράση της βιταμίνης D3, του μαγνησίου και της βιταμίνης Κ2

Βάσει των παραπάνω βγαίνουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

Πρόληψη Αγγειακής ενασβεστίωσης

Η βιταμίνη D3 αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου.

Η βιταμίνη Κ2 το κατευθύνει το ασβέστιο στα οστά.

Το μαγνήσιο εμποδίζει την υπερβολική εναπόθεση ασβεστίου στα αγγεία.

Ρύθμιση Αρτηριακής Πίεσης

Το μαγνήσιο χαλαρώνει τα αιμοφόρα αγγεία, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση.

Μείωση Καρδιαγγειακού Κινδύνου

Η συνεργασία των τριών θρεπτικών στοιχείων προάγει την ευκαμψία των αγγείων και μειώνει τον κίνδυνο αθηρωματοσκλήρυνσης.

Η οστεοπροστατευτική δράση της βιταμίνης D3, του μαγνησίου και της βιταμίνης Κ2

Η επάρκεια ασβεστίου  (Ca),   βιταμίνης D3 (vitD3), βιταμίνης Κ2  (VitK2) και μαγνησίου (Μg)  είναι το κλειδί για τη διαχείριση της οστεοπόρωσης συμβάλλει στη διατήρηση της σκελετικής υγείας. Η λήψη συμπληρωμάτων Ca από μόνη της δεν συνιστάται για την πρόληψη των καταγμάτων στο γενικό μετεμμηνοπαυσιακό πληθυσμό. Οι ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο κατάγματος με ανεπαρκή διατροφική πρόσληψη και απορρόφηση θα μπορούσαν να ωφεληθούν από τη λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου, αλλά πρέπει να προσαρμοστεί στο κάθε άτομο η δοσολογία, , λαμβάνοντας υπόψη τις  πιθανές παρενέργειες και τον βαθμό συμμόρφωσης του κάθε ατόμου στη λήψη του.

Η συμπληρωματική χορήγηση βιταμίνης D3  είναι απαραίτητη σε ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο κατάγματος ή έχουν έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D3. H δοσολογία της βιταμίνης D3 καθορίζεται βάσει των μετρήσεων των επιπέδων της 25 υδροξυβιταμίνης D3 στον ορό του κάθε ατόμου. Η καθημερινή λήψη της αναγκαίας δόσης  βιταμίνης D3 για το κάθε άτομο στοχεύει να φτάσει τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3 sta 70-80ng/ml.  Βάσει των δεδομένων της βιβλιογραφίας η VitK2 και το Mg φαίνεται να εμπλέκονται στον μεταβολισμό των οστών.

Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η συμπλήρωματική χορήγηση  VitK2 μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα των οστών και να μειώσει τον κίνδυνο κατάγματος σε οστεοπορωτικούς ασθενείς, ενισχύοντας δυνητικά την αποτελεσματικότητα του Ca ± vitD3. Η έλλειψη ή ανεπάρκεια Mg θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά την υγεία των οστών και των μυών. Συνεπώς στα άτομα με οστεοπενία ή οστεοπόρωση μπορεί να χορηγηθούν συμπληρωματικά βιταμίνη D3, μαγνήσιο και βιταμίνη Κ2, ενώ το ασβεστιο μπορεί να το προσλάβουν από τις τροφές. Δεν συνιστάται η χορήγηση βιταμίνης D3, μαγνησίου και βιταμίνης Κ2 σε μία κάψουλα ή δισκίο, διότι η απαραίτητη δόση βιταμίνης D3 εξαρτάται από το κατά πόσον το άτομο βρίσκεται σε έλλειψη ή ανεπάρκεια, το σωματικό του βάρος, το χρώμα του δέρματός του, την ηλικία του και τον μεταβολισμό του. Συνιστάται να ρυθμίζεται η δοσολογία της βιταμίνης D3 βάσει των μετρήσεων της 25 υδροξυβιταμίνης D3 που θα γίνεται κάθε 6 μήνες[27]. 

Οδηγίες για τη βέλτιστη υγεία  της καρδιάς με τη συμπληρωματική λήψη βιταμίνης D3, μαγνησίου και βιταμίνης Κ2

Διατροφικές πηγές λήψης βιταμίνης D, μαγνησίου και βιταμίνης Κ2:

Βιταμίνη D3: Λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, σκουμπρί), εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά και έκθεση στον ήλιο 12-15λεπτά τις μεσημεριανές ώρες του καλοκαιριού.

Μαγνήσιο: Ξηροί καρποί, σπόροι, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, δημητριακά ολικής άλεσης, κακάο, μαύρη σοκολάτα 70%-90% περιεκτικότητας σε κακάο.

Βιταμίνη Κ2: Natto, σκληρά τυριά, κρόκος αυγού.

Συμπληρωματική λήψη βιταμίνης D3, μαγνησίου και βιταμίνης Κ2

Βιταμίνης D3: Προτιμάται η φυσική και όχι η συνθετική μορφή της βιταμίνης                D3, που φέρεται μαζί με βιολογικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, χωρίς έκδοχα και χημικά συντηρητικά (D3 Gkelin drops). Συνιστάται η καθημερινή λήψη το μεσημέρι μετά το φαγητό στη δοσολογία που θα καθοριστεί από τα επίπεδα μέτρησης της 25 υδροξυβιταμίνης D3. Aν τα επίπεδα της 25 υδροξυβιταμίνης D3 βρίσκονται πάνω από 30ng/ml αρκεί για τα ενήλικα άτομα η δόση των 2000-4000ΙU ή 2-3 σταγόνων D3 Gkelin drops. Δεν συνιστάται η χορήγηση σκευασμάτων βιταμίνης D2 ή σκευασμάτων που χορηγούνται εβδομαδιαίως ή μηνιαίως.

Βιταμίνης Κ2: Χορηγείται η φυσική και όχι η συνθετική βιταμίνη Κ2 (μενακινόνη MK-7) που υπάρχει στις κάψουλες Kappagkel των 100μg στη δόση της μιας κάψουλας, πρωί και βράδυ με το φαγητό.

Μαγνήσιο. Για καλύτερη απορρόφηση και αποτελεσματικότερη δράση του μαγνησίου στην καρδιά, τα αγγεία, τους μυς και τα οστά επιλέγονται οι κάψουλες που περιέχουν ταυρικό και κιτρικό μαγνήσιο (Magnigkel) και χορηγούνται στη δόση της μιας κάψουλας πρωί και βράδυ με το φαγητό.

Προσοχή:

Όταν χορηγούνται χρονίως μεγάλες ημερήσιες δόσεις  βιταμίνης D3 χωρίς επαρκή πρόσληψη βιταμίνης Κ2 και μαγνησίου μπορεί να αυξήθεί ο κίνδυνος ενασβεστίωσης των αγγείων και η προαγωγή της αθηρωματοσκλήρυνσης. Η διατήρηση και εξασφάλιση της ισορροπίας αυτών των στοιχείων είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της υγείας του καρδιοκυκλοφορικού συστήματος. Η συνδυασμένη  δράση της βιταμίνης D3, του μαγνησίου και της βιταμίνης Κ2 αποτελεί ισχυρή ασπίδα προστασίας της  καρδιάς, διότι ρυθμίζουν τη σωστή δράση του ασβεστίου και αυτό έχει ως επακόλουθο την προστασία από τις νόσους του καρδιοκυκλοφορικού συστήματος.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1. Judd SE, Tangpricha V. Vitamin D deficiency and risk for cardiovascular disease. Am J Med Sci. 2009;338:40-44.
2.Michos ED, Melamed ML. Vitamin D and cardiovascular disease risk. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2008;11:7-12.
3.Holick MF. Vitamin D deficiency. N Engl J Med. 2007;357:266-281.
4.Abrams SA, Atkinson SA. Calcium, magnesium, phosphorus and vitamin D fortification of complementary foods. J Nutr. 2003 Sep;133(9):2994S-9S.
5.Latic N, Erben RG. Vitamin D and Cardiovascular Disease, with Emphasis on Hypertension, Atherosclerosis, and Heart Failure. Int J Mol Sci. 2020 Sep 4;21(18):6483.
6.Jensen NS, Wehland M, Wise PM, Grimm D. Latest Knowledge on the Role of Vitamin D in Hypertension. Int J Mol Sci. 2023 Feb 28;24(5):4679.
7.Diederichsen ACP, Lindholt JS, Möller S, Øvrehus KA, Auscher S, Lambrechtsen J, Hosbond SE, Alan DH, Urbonaviciene G, Becker SW, Fredgart MH, Hasific S, Folkestad L, Gerke O, Rasmussen LM, Møller JE, Mickley H, Dahl JS. Vitamin K2 and D in Patients With Aortic Valve Calcification: A Randomized Double-Blinded Clinical Trial.
Circulation. 2022 May 3;145(18):1387-1397.
8.El Borolossy R, El-Farsy MS. The impact of vitamin K2 and native vitamin D supplementation on vascular calcification in pediatric patients on regular hemodialysis. A randomized controlled trial. Eur J Clin Nutr. 2022 Jun;76(6):848-854.
9.Gröber U, Schmidt J, Kisters K. Magnesium in Prevention and Therapy. Nutrients. 2015 Sep 23;7(9):8199-226.
10.Uwitonze AM, Razzaque MS. Role of Magnesium in Vitamin D Activation and Function. J Am Osteopath Assoc. 2018 Mar 1;118(3):181-189.
11.Baker WL.Treating arrhythmias with adjunctive magnesium: identifying future research directions. Eur Heart J Cardiovasc Pharmacother. 2017 Apr 1;3(2):108-117.
12.H G Stühlinger , K Kiss, R Smetana. [Significance of magnesium in cardiac arrhythmias]. Wien Med Wochenschr. 2000;150(15-16):330-4.
13.Ter Braake AD, Shanahan CM, de Baaij JHF.Magnesium Counteracts Vascular Calcification: Passive Interference or Active Modulation? Arterioscler Thromb Vasc Biol. 2017 Aug;37(8):1431-1445
14.Sakaguchi Y.The emerging role of magnesium in CKD. Clin Exp Nephrol. 2022 May;26(5):379-384.
15.Dominguez L, Veronese N, Barbagallo M. Magnesium and Hypertension in Old Age.
Nutrients. 2020 Dec 31;13(1):139.
16.Houston M.The role of magnesium in hypertension and cardiovascular disease. J Clin Hypertens (Greenwich). 2011 Nov;13(11):843-7.
17.Role of Magnesium in Vitamin D Activation and Function. Uwitonze AM, Razzaque MS.J Am Osteopath Assoc. 2018 Mar 1;118(3):181-189.
18.Cipriani C, Pepe J, Colangelo L, Minisola. S.Vitamin D and Secondary Hyperparathyroid States.Front Horm Res. 2018;50:138-148.
19.Giustina A, Bilezikian JP, Adler RA, Banfi G, Bikle DD, Binkley NC, Bollerslev J, Bouillon R, Brandi ML, Casanueva FF, di Filippo L, Donini LM, Ebeling PR, Fuleihan GE, Fassio A, Frara S, Jones G, Marcocci C, Martineau AR, Minisola S, Napoli N, Procopio M, Rizzoli R, Schafer AL, Sempos CT, Ulivieri FM, Virtanen JK. Consensus Statement on Vitamin D Status Assessment and Supplementation: Whys, Whens, and Hows. Endocr Rev. 2024 Sep 12;45(5):625-654.
20.Pawel Pludowski, William B Grant, Spyridon N Karras, Armin Zittermann, Stefan Pilz. Vitamin D Supplementation: A Review of the Evidence Arguing for a Daily Dose of 2000 International Units (50 µg) of Vitamin D for Adults in the General Population. Nutrients. 2024 Jan 29;16(3):391.
21.Reddy P, Edwards LR. Magnesium Supplementation in Vitamin D Deficiency.Am J Ther. 2019 Jan/Feb;26(1):e124-e132.
22.Grzejszczak P, Kurnatowska I. Role of Vitamin K in CKD: Is Its Supplementation Advisable in CKD Patients?Kidney Blood Press Res. 2021;46(5):523-530.
23.Grzejszczak P, Kurnatowska I. Role of Vitamin K in CKD: Is Its Supplementation Advisable in CKD Patients?Kidney Blood Press Res. 2021;46(5):523-530.
24.Knapen MH, Braam LA, Drummen NE, Bekers O, Hoeks AP, Vermeer C. Menaquinone-7 supplementation improves arterial stiffness in healthy postmenopausal women. A double-blind randomised clinical trial. Thromb Haemost. 2015 May;113(5):1135-44.
25.Knapen MH, Drummen NE, Smit E, Vermeer C, Theuwissen E.Three-year low-dose menaquinone-7 supplementation helps decrease bone loss in healthy postmenopausal women. Osteoporos Int. 2013 Sep;24(9):2499-507.
26.Yamaguchi M, Kakuda H, Gao YH, Tsukamoto Y.Prolonged intake of fermented soybean (natto) diets containing vitamin K2 (menaquinone-7) prevents bone loss in ovariectomized rats. J Bone Miner Metab. 2000;18(2):71-6.
27.Anna Capozzi, Giovanni Scambia, Stefano Lello.. Calcium, vitamin D, vitamin K2, and magnesium supplementation and skeletal health. Maturitas. 2020 Oct:140:55-63.
28.Andrea Rosanoff , Rebecca B Costello, Guy H Johnson. Effectively Prescribing Oral Magnesium Therapy for Hypertension: A Categorized Systematic Review of 49 Clinical Trials. Nutrients. 2021 Jan 10;13(1):195.